ALS DE TEKENEN NIET BEDRIEGEN…

Deze blog gaat over externe verslaggeving van ondernemingen. Het centrale punt van externe verslaggeving is de jaarrekening. In de jaarrekening presenteert de raad van bestuur de financiële positie op de datum van het afgesloten boekjaar, meestal 31 december, en het behaalde resultaat over het recent afgesloten boekjaar, bijvoorbeeld 2015. Waarom doet de raad van bestuur dat? Natuurlijk omdat het moet. Het is voor NV’s en BV’s en andere rechtspersonen een wettelijke plicht. Maar de beursgenoteerde onderneming zou ook vrijwillig informatie verstrekken om de aandeelhouders en zij die overwegen aandeelhouder te worden, de potentiële aandeelhouders, te informeren over de waarde van de onderneming en daarmee over de waarde van de aandelen. Vooral beursgenoteerde ondernemingen geven vaak gedetailleerde financiële informatie. Natuurlijk als er koersgevoelige informatie is. Die moet onmiddellijk publiek worden bekend gemaakt om insider trading onmogelijk te maken. Jaarrekeningen van meer dan honderd pagina’s zijn eerder regel dan uitzondering. Gedetailleerd wordt ingegaan op de methoden van waardering en winstbepaling. En elke jaarrekeningpost wordt uitgebreid besproken. Soms zo uitgebreid en technisch dat alleen de goed geïnformeerde deskundige er wegwijs uit kan worden. De toelichting over de pensioenen is wat dat betreft beroemd en berucht. Pagina’s worden volgeschreven over de contante waarde van de verplichtingen, de fondsbeleggingen en de actuariële veronderstellingen. Ook over de bestuurdersbeloningen raakt men niet uitgeschreven. Op persoonsniveau, dat is verplicht, wordt aangegeven hoeveel iemand verdient, welke pensioenpremies zijn betaald, op welke variabele beloningen iemand recht heeft en wanneer en tegen welke prijs de opties op aandelen aflopen. Transparantie en afleggen van verantwoording worden door de wet- en regelgevers en ook door gebruikers en opstellers van jaarrekeningen blijkbaar heel belangrijk gevonden. En om te controleren dat aan alle eisen is voldaan komt de accountant vaak langs met achterlaten van een forse rekening.

Niet alleen wordt gedetailleerde informatie verstrekt. Ook wordt de informatie vaak openbaar gemaakt. Beursregels eisen dat elk kwartaal een samenvatting van de financiële positie en de resultaten wordt verstrekt. Minister Dijsselbloem, Financiën, is van mening dat hierdoor te veel op de korte termijn wordt gefocust en wil de verplichte kwartaalrapportages afschaffen. VNO-NCW, de werkgeversorganisatie, is het daarmee eens. Die wil vooral af van de verplichting en het aan de ondernemingen zelf overlaten. De Vereniging van Effectenbezitters (VEB) is het daarmee oneens. Dat is een bekende stellingname. En als het goed gaat met een onderneming zal de raad van bestuur maar al te graag het goede nieuws met alle belangstellenden willen delen. Maar wat gebeurt er als het slecht met de onderneming gaat? Ik denk aan Imtech en Ballast Nedam. De publicatie van de cijfers wordt uitgesteld. Aandeelhouders krijgen géén informatie. Het signaal dat daarvan uitgaat naar de markt is dat de onderneming in serieuze problemen is geraakt. De markt weet dat geen bericht slecht bericht is. Omdat verdere informatie ontbreekt, gaat de markt uit van het slechtst mogelijke scenario.

Op 6 februari 2016 heeft Volkswagen de publicatie van de cijfers over 2015 voor onbepaalde tijd uitgesteld. De verwerking van de financiële gevolgen van het dieseluitstootschandaal, beter bekend als sjoemelsoftware, kost blijkbaar nog veel hoofdbrekens. De raad van bestuur, de accountant, de banken en de juristen moeten tot een betrouwbare waardering van de kosten van het schandaal komen. Maar de markt heeft zijn conclusies al getrokken. Het koersverlies van de eerste week van februari 2016 is circa tien procent. Sinds de uitbraak van het schandaal is de beursprijs veertig procent gedaald. Zo hard gaat het zelden. Daarvoor is geen gedetailleerde jaarrekening met controleverklaring van de accountant nodig.

Als de tekenen niet bedriegen heeft Volkswagen problemen van onmetelijke omvang, die in het ergste geval een bedreiging voor de continuïteit zijn. Niet de cijfers van Volkswagen zijn het probleem, maar het ontbreken daarvan.

Wat leren we hiervan? Ten eerste dat de jaarrekening onmisbare informatie bevat om uitgaande van de gegevens uit het recente verleden een uitgangspunt te hebben voor de beeldvorming van de resultaten in de nabije toekomst. Een tweede les is dat de door de accountant gecontroleerde jaarrekening betrouwbare informatie levert maar dat de tijdsvertraging groot is. Daarom zijn kwartaalberichten mijns inziens onontbeerlijk. Beleggers die immers financieel risico lopen, hebben er recht op regelmatig te worden geïnformeerd over de ontwikkeling van de onderneming waaraan zij hun vermogen hebben toevertrouwd. De derde en belangrijkste les is dat cijfers belangrijk zijn, maar dat uitstel van de jaarrekeningcijfers een teken is duidt op onoverkomelijke moeilijkheden. Cijfers zijn belangrijk voor de oordeelsvorming van de beleggers; het lezen van de tekens nog belangrijker.