WAT IS COMPREHENSIVE INCOME ?
International Accounting Standard 1 (IAS 1): Presentation of Financial Statements, bepaalt voor beursgenoteerde ondernemingen de inhoud van de geconsolideerde jaarrekening. Volgens IAS 1 bestaat de geconsolideerde jaarrekening uit vier primaire financiële overzichten, voorzien van een toelichting. De Engelstalige aanduiding is tussen haakjes toegevoegd.
- de balans (statement of financial position)
- het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten (statement of comprehensive income)
- het mutatieoverzicht van het eigen vermogen (statement of changes in equity)
- het kasstroomoverzicht (statement of cash flows)
Het valt op dat de winst- en verliesrekening als zodanig niet wordt genoemd. Het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten neemt de plaats in van de winst- en verliesrekening voor zover het de gerealiseerde resultaten betreft. De niet-gerealiseerde baten en lasten worden opgenomen in het onderdeel other comprehensive income. In het Nederlands wordt comprehensive income totaalresultaat genoemd. De opsteller van de jaarrekening kan ervoor kiezen één overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten te presenteren of de gerealiseerde resultaten en de niet-gerealiseerde resultaten als twee afzonderlijke overzichten te presenteren. Mijn indruk is dat de meeste Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen ervoor kiezen twee afzonderlijke overzichten te presenteren dus een winst- en verliesrekening en een overzicht other comprehensive income.
Welke posten worden opgenomen in other comprehensive income? In algemene zin zijn dat waardeveranderingen van activa en verplichtingen die niet in de winst en verliesrekening worden verwerkt. De belangrijkste voorbeelden zijn: de verandering in de herwaarderingsreserve van materiële en immateriële vaste activa, valtuaomrekeningsverschillen van jaarrekeningen van buitenlandse entiteiten, waardeveranderingen van toegezegde pensioenregelingen en waardeveranderingen van financiële instrumenten voor zover die niet in de winst- en verliesrekening worden verwerkt. Hierna bespreek ik deze voorbeelden in het kort.
De verandering in de herwaarderingsreserve van materiële en immateriële vaste activa ontstaat als de desbetreffende activa tegen actuele waarde worden gewaardeerd. Indien de waarde stijgt is dat een verandering van de herwaarderingsreserve, dus een post in other comprehensive income en niet in de winst- en verliesrekening. Als de waarde daalt wordt de waardedaling in eerste instantie ten laste van de herwaarderingsreserve gebracht. Als de herwaarderingsreserve is uitgeput worden verdere waardedalingen in de winst- en verliesrekening verantwoord. De herwaarderingsreserve kan geen negatief saldo hebben. De herwaardering wordt gerealiseerd door afschrijving of door verkoop van de activa. Valtuaomrekeningsverschillen van jaarrekeningen van buitenlandse entiteiten ontstaan omdat de jaarrekeningen in vreemde valuta worden opgesteld en tegen eindkoersen worden omgerekend naar de rapporteringsvaluta. Dit risico is bekend als het translation exposure. Valutaomrekeningsverschillen die hierdoor ontstaan, worden in other comprehensive income verantwoord. Een dergelijke valutaomrekeningsreserve mag een negatief saldo hebben. Bij verkoop van de desbetreffende entiteit wordt het valutaomrekeningsresultaat gerealiseerd en dus in de winst- en verliesrekening verantwoord. Opgemerkt wordt dat debiteuren- en crediteurenposities in vreemde valuta, het transaction exposure, worden omgerekend tegen de koers op balansmoment waarbij de positieve of negatieve koersverschillen in de winst- en verliesrekening verschijnen. Het translation exposure kan worden gezien als een langetermijnrisico waarbij positieve en negatieve valutakoersontwikkelingen elkaar afwisselen. Het transaction exposure is een kortetermijnrisico waarbij koersontwikkelingen worden geacht direct te leiden tot winst of verlies. De waardeveranderingen van toegezegde pensioenregelingen zijn langetermijnveranderingen die soms positief zijn en soms negatief. De waardeveranderingen van financiële instrumenten voor zover die niet in de winst- en verliesrekening worden verwerkt zijn langetermijnveranderingen, zoals de waardeveranderingen van financiële instrumenten die behoren tot de portefeuille die beschikbaar is voor verkoop (available for sale). De waardeveranderingen van financiële instrumenten die tot de handelsportefeuille (held for trading) behoren, worden verwerkt in de winst- en verliesrekening. Het doel van de handelsportefeuille is immers te profiteren van de prijsveranderingen. Prijsveranderingen van financiële instrumenten die worden gebruikt om kasstroomrisico’s af te dekken worden ook in other comprehensive income verantwoord om de koersverschillen van het dekkingsinstrument en van de afgedekte kasstroom in dezelfde periode te presenteren.
Wat is de betekenis van het overzicht van comprehensive income? Voorstanders van het rapporteren van comprehensive income stellen dat de waardeveranderingen van activa en verplichtingen nuttig kunnen zijn voor het nemen van economische beslissingen. Gebruikers hebben dan zicht op de gerealiseerde en ongerealiseerde resultaten en kunnen de mogelijke invloed van de ongerealiseerde waardeveranderingen in de toekomst mee wegen in hun waardeoordeel over de onderneming. Tegenstanders van het rapporteren van comprehensive income stellen dat ongerealiseerde resultaten zijn af te leiden uit de veranderingen in de posten van het eigen vermogen en dat een afzonderlijk overzicht kostbaar is en geen nieuwe informatie verstrekt en dus niet nuttig is voor het nemen van economische beslissingen. Empirische onderzoeken rapporteren enig verband tussen comprehensive income en de waardeontwikkeling van de onderneming als geheel.
De conclusie is dat het rapporteren van comprehensive income nuttig kan zijn voor gebruikers om economische beslissingen te nemen. Comprehensive income omvat de gehele verandering van het eigen vermogen anders dan door transacties met de verschaffers van het eigen vermogen, zoals stortingen en terugbetalingen van kapitaal aan de aandeelhouders en dividendbetalingen. Gebruikers kunnen deze blog beschouwen als een aanmoediging om meer aandacht te besteden aan het overzicht comprehensive income. Vooral de toegenomen aandacht in de International Financial Reporting Standards (IFRS) voor het toepassen van reële waarde in jaarrekeningen heeft grote invloed op de gepresenteerde ongerealiseerde waardeveranderingen.
