CORONA EN DE JAARREKENING
De coronapandemie raast over de wereld. In december 2019 is die in Wuhan, China begonnen. In februari 2020 is corona in Europa gearriveerd en begin april is de VS zwaar getroffen. De lockdown in Wuhan heeft elf weken, van 23 januari tot 9 april, geduurd. Corona raakt de wereldeconomie in alle sectoren keihard. Sommige bedrijfstakken meer dan andere maar, omdat de handel wereldwijd is verstoord en binnen landen de werkloosheid enorm is gestegen, wordt een grote recessie verwacht die de hele wereld zal treffen. Overheden ontwikkelen economische steunmaatregelen van ongekende omvang.
De AEX-index is een maatstaf die kan worden gebruikt om het economisch sentiment in Nederland te illustreren. Op 14 februari 2020 stond die op 629 punten om daarna in een vrije val naar het dieptepunt van 404 op 18 maart te storten. Een verlies van 36% in iets meer dan een maand. Daarna is een voorzichtig herstel te zien.
Voor opstellers, controleurs en gebruikers van jaarrekeningen doemt de vraag op hoe de corona-effecten in de jaarrekeningen en bestuursverslagen van ondernemingen over 2019 moeten worden verwerkt.
De hoofdregel is dat de jaarrekening de feitelijke situatie op balansdatum weergeeft. Gebeurtenissen die na de balansdatum, maar voor dat de jaarrekening is opgemaakt, bekend zijn geworden en betrekking hebben op de feitelijke situatie per balansdatum, dienen te worden verwerkt. De datering van de jaarrekening geldt als datum van opmaken. Een aanvulling hierop is de regel dat gebeurtenissen die onontbeerlijk zijn voor het inzicht, maar die bekend worden nadat de jaarrekening is opgesteld, maar voordat de jaarrekening is vastgesteld, alsnog in de balans moeten worden verwerkt. Onontbeerlijk voor het inzicht is een zware eis waaraan voldaan moet zijn. Voor Nederlandse ondernemingen zal de uitbraak van de coronapandemie geen betrekking hebben op de situatie per 31 december 2019 en dus niet in de jaarrekening 2019 worden verwerkt. Blijkt na de balansdatum dat de continuïteitsveronderstelling vervalt, dan dient de jaarrekening te worden opgesteld op liquidatiegrondslag. In de toelichting dienen de aard van de gebeurtenissen en de omvang van de financiële gevolgen te worden beschreven. Als we deze hoofdregels toepassen zal de feitelijke situatie van Nederlandse ondernemingen per 31 december 2019 geen materiële gevolgen hebben ondervonden van de corona-uitbraak. De jaarrekening over 2019 behoeft dus gewoonlijk geen aanpassingen.
De Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ) heeft op 26 maart 2020 in RJ-Uiting 2020-5: Impact coronavirus op de jaarverslaggeving 2019 zijn visie om de praktijk in deze uitzonderlijke situatie te ondersteunen gegeven. Deze RJ-Uiting geeft weer wat in dit verband de belangrijkste aandachtspunten zijn voor de jaarverslaggeving 2019 op basis van de bestaande wet- en regelgeving.
Hierna volgen de belangrijkste elementen uit RJ-Uiting 2020-5.
De gebeurtenissen na balansdatum heb ik hiervoor besproken. De RJ komt ook tot de conclusie dat de gevolgen van de coronapandemie niet in de jaarrekening over het kalenderjaar 2019 worden verwerkt, tenzij hierdoor in 2020 de continuïteitsveronderstelling is komen te vervallen of als er gebeurtenissen hebben plaatsgevonden die onontbeerlijk voor het inzicht zijn. De RJ geeft een aanvulling in het geval er ernstige onzekerheden omtrent de continuïteit van de onderneming zijn. In dat geval dient het bestuur in de toelichting een adequate uiteenzetting omtrent de omstandigheden van de onderneming te geven. De jaarrekening wordt evenwel nog steeds opgesteld onder veronderstelling van de continuïteit van de onderneming.
Voor wat betreft het bestuursverslag zijn volgens de RJ de risicoparagraaf en de toekomstparagraaf van belang. Indien het bestuursverslag nog niet is opgemaakt voordat de desastreuze gevolgen van de corona-uitbraak bekend zijn geworden, dient het bestuur in de risicoparagraaf of de toekomstparagraaf informatie te verstrekken over de gevolgen van de corona-uitbraak. Voor elke onderneming zullen de gevolgen op een ander moment manifest zijn geworden. Er kan dus geen absolute datum worden genoemd als markeringspunt voor deze informatieverstrekking in het bestuursverslag. De toespraak van de minister-president op 16 maart of de persconferenties in de week daarvoor zouden indicatief kunnen zijn als markeringspunt. Het bestuur zou aandacht kunnen besteden aan de gevolgen voor de liquiditeit, overheidssteun, vermogen en resultaat van de corona-epidemie en ook aan de maatregelen die het bestuur zelf heeft genomen om de impact te beperken. Verwachtingen omtrent de ontwikkelingen op de markten van de onderneming zijn eveneens belangrijke informatie-elementen voor de gebruikers van de jaarrekening.
In de jaarrekeningcyclus worden de jaarstukken opgemaakt door het bestuur die vervolgens door de algemene vergadering worden vastgesteld. In de tijd tussen opmaken en vaststellen kan er door de corona-uitbraak heel veel veranderen voor de onderneming. Als de continuïteitsveronderstelling in die periode vervalt, dient de jaarrekening over 2019 te worden opgesteld op liquidatiegrondslagen. Het bestuur van de onderneming bepaalt of de continuïteitsveronderstelling is vervallen.
De RJ besteedt afzonderlijke aandacht aan de jaarverslaggeving van micro- en kleine ondernemingen. Deze ondernemingen zijn vrijgesteld van het opstellen van een bestuursverslag. De RJ stelt dat kleine rechtspersonen vrijwillig een bestuursverslag kunnen opstellen, met daarin een uiteenzetting van de gevolgen van de corona-uitbraak voor de onderneming. Voor micro-ondernemingen geldt dat zij zijn vrijgesteld van het geven van een toelichting bij de jaarrekening. Indien echter uitzonderlijke omstandigheden zich voordoen van ernstige onzekerheid omtrent de continuïteit van de onderneming zou het verstrekken van aanvullende gegevens vereist zijn. De RJ is van mening dat indien de corona-uitbraak een uitzonderlijke omstandigheid is, de toelichting dient te worden opgenomen.
Samenvattend verwacht ik geen invloed op de jaarrekening over 2019 van de corona-uitbraak, tenzij de continuïteitsveronderstelling van de onderneming is komen te vervallen tussen het einde van het boekjaar en het vaststellen van de jaarrekening. Voor zover het bestuursverslag nog niet is opgesteld voor medio maart verwacht ik wel dat het bestuur zijn visie omtrent de gevolgen voor de onderneming van de corona-uitbraak in het bestuursverslag beschrijft. De gevolgen voor de jaarrekening 2020 laten zich nog niet voorspellen. Die zijn afhankelijk van de duur en de diepte van de te verwachten wereldwijde recessie. Dat de economische en maatschappelijke gevolgen van de coronapandemie groot zullen zijn, is een verwachting die vrijwel iedereen durft uit te spreken.
